Văn học và báo chí là 2 lĩnh vực hoàn toàn riêng biệt, tuy nhiên, cả 2 thể loại đều sử dụng chung một loại “vũ khí”, đó là “ngòi bút”.
Văn học là gì?
Văn học theo cách nói chung nhất, là “bất cứ tác phẩm nào bằng văn bản”. Hiểu theo nghĩa hẹp hơn, văn học là dạng văn bản được viết bằng ngôn ngữ mang tính nghệ thuật, hoặc bất cứ bài viết nào được coi là có hàm lượng trí tuệ cao hoặc ẩn chứa giá trị nghệ thuật.
Văn học có thể phân loại thành: Hư cấu hoặc phi hư cấu, thơ hoặc văn xuôi. Thể loại văn xuôi có thể phân loại tiếp thành kịch bản phim, truyện ngắn và tiểu thuyết. Các tác phẩm có thể được phân loại tiếp thành nhiều thể loại khác nữa như lãng mạn, lịch sử, kinh dị, trinh thám… Văn học giữ vị trí trọng yếu trong 7 bộ môn nghệ thuật.
Sự phát triển trong công nghệ hiện nay còn cho phép phân phối và phát triển các tác phẩm khác như sách nói, sách điện tử, văn học điện tử…
Báo chí là gì?
Báo chí là những xuất bản phẩm được đưa tới bạn đọc định kỳ nhằm truyền tải thông tin về những sự vật, hiện tượng trong xã hội. Mở rộng ra, báo chí cũng được sử dụng cho các thể loại tác phẩm khác nhau được đăng tải trên báo chí.
Theo thời gian, phương tiện truyền tải thông tin đã được thể hiện trên nhiều hình thức khác như báo giấy, tạp chí, đài truyền hình, đài phát thanh, cho tới các ấn phẩm trên các website (báo điện tử).
Tuy nhiên báo chí không phải lúc nào cũng chỉ giới hạn ở việc truyền tải thông tin. Truyền thông báo chí có thể mở rộng sang các hình thức khác như văn học và điện ảnh.
Sự khác biệt giữa báo chí và văn học
Tôn chỉ mục đích của báo chí là sự thật, thì văn học đề cao trí tưởng tượng và tính nghệ thuật của tác phẩm.
Báo chí có mục đích đem thông tin khách quan, cụ thể trong đời sống xã hội hàng ngày đến với độc giả. Thì mục đích của văn học là thỏa mãn nhu cầu tiếp thu những giá trị thẩm mỹ và nâng cao nhận thức của con người về những vấn đề trong đời sống.
Nếu nói báo chí là cơm ăn, nước uống nuôi sống ta hàng ngày. Thì văn học là liều thuốc bổ dưỡng giúp sức khoẻ thể chất và tinh thần chúng ta được sung mãn hơn.
Ngôn ngữ của báo chí là loại ngôn ngữ ngắn gọn, đại chúng, cụ thể, khách quan, khuôn mẫu, ít mang sắc thái biểu cảm nhưng dễ hiểu, súc tích và linh hoạt.
Ngôn ngữ của văn học là ngôn ngữ mang ý nghĩa thẩm mỹ, được sử dụng để xây dựng hình tượng văn học và giao tiếp nghệ thuật. Do đó, tính hình tượng, tính cảm xúc, tính thẩm mỹ, tính đa nghĩa là những thuộc tính bản chất của văn học. Trong mỗi tác phẩm văn học, ngôn ngữ là yếu tố quan trọng để thể hiện cá tính và sự sáng tạo của nhà văn.
Mối quan hệ giữa văn học và báo chí
Như khái niệm đã nêu phía trên thì văn học cũng có nghĩa là “bất cứ tác phẩm nào bằng văn bản”. Còn “báo chí cũng được sử dụng cho các thể loại tác phẩm khác nhau được đăng tải trên báo chí”. Vậy thì bên cạnh những đặc tính riêng biệt thì báo chí và văn học vẫn có sự giao thoa nhất định.
Việc sáng tác của một nhà văn không phải lúc nào cũng có thể thực hiện được mà còn cần có cảm hứng, vậy thì xen vào khoảng thời gian trống đó những nhà văn thường chọn cộng tác với báo chí để kiếm thêm thu nhập. Ngược lại, cũng có nhiều nhà báo cũng có những sáng tác văn học của riêng mình trong thời gian rảnh rỗi. Trong lịch sử nước nhà đã có rất nhiều người vừa là những nhà văn xuất sắc, vừa là những nhà báo cừ khôi, có thể kể đến như Bác Hồ, Ngô Tất Tố, Hoàng Ngọc Phách, Tô Hoài, Hoa Bằng, Hải Triều, Nguyễn Tuân…
Báo chí cũng cộng tác với văn học bằng việc đăng tải những truyện ngắn; đăng dài kỳ những truyện dài, tiểu thuyết, việc này vừa đem lại thu nhập cho những nhà văn, vừa giúp tên tuổi của nhà văn được cộng đồng biết tới nhiều hơn. Bù lại, một cuốn tạp trí in hay một trang báo điện tử nếu có thêm phong vị của văn chương thì sẽ làm cho báo chí trở nên hấp dẫn hơn, sang trọng hơn.
Thêm vào đó, văn học và báo chí, mỗi hình thức đều có những thể loại khác nhau, nhưng vẫn có thể loại cả 2 đều có đó là ‘ký’ (bút ký, phóng sự, tùy bút). Nếu ‘ký báo chí’ thiên về con người là chủ thể trong việc ứng xử với những sự kiện mang tính thời sự; nhưng một khi thiên về phản ánh tính cách con người, số phận con người… trong việc ứng xử với những sự kiện mang tính thời sự thì lại trở thành ‘ký văn học’.
Báo chí và văn học không cạnh tranh với nhau, không loại trừ nhau, mà còn là bạn đồng hành của nhau. Bởi vì suy cho cùng, văn học và báo chí đều có mục đích chung là dùng “ngòi bút” phục vụ đời sống của con người; cung cấp và tôn vinh những cái mới, cái hay, cái tiên tiến và phê phán cái xấu, cái lạc hậu trong đời sống. Mà cụ thể ở nước ta hiện nay là phục vụ lợi ích của dân tộc, của đất nước, của Đảng, của những điều tốt đẹp mà nhân dân ta đã đổ bao mồ hôi, xương máu mới tạo dựng được.
Xem thêm:
Bàn về việc xem phim và đọc sách
Review sách Quyền Lực Thứ Tư – cuốn sách những nhà báo nên đọc
